Özbekistan Gezi Notları
Geçtiğimiz Günler de BİLDEF (Bursa İl Dernekleri Federasyonu) ve TİKA (Türk İşbirliği Ve Koordinasyon Ajansı) ortak projesi ile Ata Yurdu Özbekistan’a bir gezi düzenlendi. Bu geziye BİLDEF’in basından sorumlu genel başkan yardımcısı olarak ben de katıldım ve Özbekistan’ı yakından tanıma fırsatı buldum…
“Bursa benim ikinci vatanımdır” diyen Buhara vali yardımcısı Kholmurodov Nozimjon ve Buhara mülki amirleriyle verimli bir toplantı yaptık. Ardından Buhara Ticaret ve Sanayi Odasını ve işadamlarını ve Buhara da etkin olan İş Kadınları Derneği ile de verimli geçen toplantılar yaptık. Başkent Taşken’te Türk Özbek İşadamları derneğini ziyaret ettik, Adalet Bakan Yardımcısından yatırımlar la ilgili detaylı bir brifing aldık. İpekçilik Bakanı ile görüşmeler yaptık ve Eylül de Bursa’ya geleceğini öğrendik. Taşkent Kültür ateşemiz öncülüğünde Özbkistan’lı ressamların Bursa ile ilgili minyatür sergisine katıldık. Kısacası geziye tam manasıyla Bursa damgasını vurdu.
Bu kültür ve kardeşlik gezisinin düzenlenmesine ve Bursa’nın bu geziye damgasını vurmasına katkısı, desteği ve emeği olan eski Başbakan Yardımcımız ve Bursa Milletvekilimiz Sayın Hakan Çavuşoğlu’na şahsım ve Bildef adına teşekkür ederim.
Özbekistan Türkiye’nin seksenli yıllarda ki haline benziyor. Devlet tıpkı Rahmetli Turgut Özal’ın başlattığı reform hamlelerini şimdi başlatmış durumda.
Özbekistan, Fetö terör örgütünün kirli ve karanlık yüzünü dünya da ilk kez gören ve 2000 yılında Fetö nün faaliyetlerine son verip ülkeden kovan tek ülkedir. Yani bizden tam 16 yıl önce… Bir Anlam da kalkınma da bizden 30 yıl geride olsa da öngörüde bizden 16 yıl öndedir.
Üzerinde saatlerce gittiğimiz ve uçağın pencerelerinden bakınca çok rahatlıkla görebildiğimiz dünyanın en büyük çöllerinden biri olan Kızılkum Çölü’nün bulunduğu Özbekistan’nın Başkenti Taşkent Havaalanına iner inmez güler yüzlü insanların selamıyla karşılandık ve beş buçuk saatlik yolculuğumuzun tüm stresi üzerimizden atıldı. Özbekler de selam kültürü halen yaygın. Henüz kapitalist düzenin dişleri arasında yoğrulmamış olmaları, saf, temiz ve halisane yaklaşımları, misafirperver ve sıcakkanlı olmaları, etraflarına verdikleri pozitif enerji ile kendinizi yabancı hissetmiyorsunuz.
“Orta Asya’nın incisi” olarak anılan Özbekistan Avrupa, Afrika, Asya ve Çin’i bir birine bağlayan dönemin ticaret güzergahı olan İpek Yolu’nun önemli duraklarından biri. Büyük İskender, Cengiz Han ve Timur gibi üç büyük komutanın ve üç büyük medeniyetin hükümranlık sürdüğü ülke birbirinden görkemli yapıları, buram buram tarih kokan eserleri ve büyülü atmosferi ile seyyahların uğrak yeri…Hayaller ülkesi adeta.
“Dünyanın güneşe dönük en güzel yüzü” diye nitelenen Semerkant, Müslümanlar için Mekke’den sonra ikinci İslami Öğrenim merkezi olan ve bütün İslam alimlerinin feyz aldığı Buhara ve Başkent Taşkent’i bu gezi vesileyle yakından inceledik…
Semerkand ve Buhara Orta Asya’nın önemli kültür, sanat ve ticaret merkezleri konumundadır. Abdulhalik Gocduvani, Arif-i Rivgeri, Mahmut İncir Fagnevi, Ali Ramiteni, Muhammed Samasi, Seyit Emir Külal gibi Yedi Pir’in yaşadığı ve medreselerinin bulunduğu topraklardır. İmam Buhari, İmam Tirmizi, İmam Maturidi, M. Bahaeddin Şah-ı Nakşibendi, Ali Şir Nevai, Ubeydullah Ahrar gibi alimlerin ikametgahı olmuş yerlerdir. İbni Sina, Biruni, Uluğ Bey gibi ünlü tıp bilim ve astrologların yetiştiği matematik, mimari ve astronominin diyarlarıdır. Taşkent Orta Asya’nın en büyük ticaret pazarı Çarsu Pazarı, 47 km uzunluğunda ve orta Asya’nın ilk ve en büyük metrosu, Jeostratejik konumu, köklü tarihi, zengin kültürel değerleri ve ekonomik potansiyeliyle öne çıkmaktadır
33 milyonluk nüfusu ve 447.400 km2 yüzölçümüne sahip ülke, yer üstü ve yer altı doğal kaynakları zengin maden yatakları tarih ve kültürü ile bölgenin en önemli ülkesi konumunda. Altın, bakır, kurşun, gümüş gibi madenlerin yanı sıra uranyum, petrol, doğalgaz rezervlerine sahip.
Altın rezervleri bakımından Afrika’dan sonra dünyada 2. sırada. Uranyum ile 7. sırada, doğalgaz üretimiyle 11. sırada. Dünyanın 2. büyük pamuk ihracatçısı ve beşinci büyük petrol üreticisidir.
Halkın yüzde 60’ı kırsal bölgeler de yaşıyor. Son zamanlarda ki reformlarla tarım ve hayvancılık alanın da oldukça önemli merhaleler kat etmiş. Yıllık milyonlarca küçük ve büyükbaş hayvan ihracatı var. Ayrıca dünyanın 120 ülkesine tarım ve meyve-sebze ürünleri ihraç ediyor.
Genç işgücüne ve zengin doğal kaynaklara sahip olması nedeniyle ve başlatılan kalkınma hamleleri ile yıldızı parlayacak ve gelecek 10 yılda dünyada en hızlı büyüyecek ülkeleri arasında yer alıyor. Rusya dan sonra bölgenin ikinci büyük devleti olacak, aynı zaman da dünyanın sayılı ekonomileri arasına girecek. Ekonomik alanda müthiş potansiyeli olan bir ülke. Fransa’dan Rusya’dan Çin’den Kore’den ve bir çok ülkeden akın akın yatırımcı geliyor.
Buhara’da bulunduğumuz 2 gün içerisin de hastane yapımı, tarım arazilerinin sulanması, demir çelik sektörü, inşaat sektörü, otelcilik gibi yatırımlar yapmak isteyen 5-6 heyete bizzat tanık oldum ve kendileriyle sohbet ettim. Her gün bu şekilde yüzlerce yatırımcı Özbekistan’ı ziyaret ediyor.
Buhara vali yardımcısının verdiği bilgilere göre sadece Buhara’da 700 den fazla tarihi eser var. Bunlar restore edilmek şartıyla ücretsiz veriliyor. Fabrika, otel, kervansaray, han, hamam veya restaurant gibi ticari alan olarak bu tarihi eserler değerlendirilebilir. Her türlü altyapı hizmetleri devlet tarafından veriliyor, vergi alınmıyor, kredi imkanları sağlanıyor. Yine İnşaat alanında önemli teşvikler var. Arsa Devlet tarafından ücretsiz veriliyor, altyapı hizmetleri ücretsiz veriliyor. Mesela 7 katlı bir bina yaparsanız devlet 2 katını alıyor 5 katı sizin oluyor.
16 Aralık 1991 yılında Bağımsızlığını ilan eden Özbekistan’ı ilk tanıyan ülke Türkiye olmuş. Yüzde 83 Özbek, yüzde 5 Tacik,, yüzde 5 Rus yüzde 3 kazak yüzde 2 Kırgız, diğer de Tatar ve Koreli gibi etnik yapılara sahip. Ülke genelinde 1200 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yaşıyor görünse de toplam da 700 civarında olduğu söyleniyor. Resmi dil Özbekçe ancak hemen hemen herkes ikinci dil olarak Rusça’yı konuşuyor. Para birimi Som, halkın yüzde 93 ü Müslüman yüz de 7 si de Hristiyan
Komşuları arasında Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Afganistan bulunduğu Özbekistanın Başlıca kentleri; Semerkant, Namangan, Andican, Buhara, Fergana, Nukus, Hokant, Novai ve Hiva. Semerkat, Buhara ve Hiva kentleri UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası listesin de.